لوله کشی ساختمان و انواع لوله

انواع گسترده ای از لوله ها و اتصالات در ساختمان و تاسیسات شهری مورد استفاده قرار می گیرد که انتخاب آنها بسته به نوع کاربرد و محل استفاده است. لوله های مورد استفاده برای تاسیسات آب و فاضلاب با لوله های مورد استفاده در صنایع سرمایشی متفاوت می باشند. در این مقاله نگاهی به انواع لوله و کاربردهای آن انداخته ایم.

انواع لوله ها

لوله ها را می توان به انواع مختلف از نظر جنس کاربرد و نحوه اتصالات دسته بندی نمود. در آبرسانی و جمع آوری فاضلاب عمدتا از لوله های آهنی، پلاستیکی، چدنی و پنج لایه استفاده می شود. نصب لوله پلی اتیلن لوله های آزبست سیمان و لوله های بتونی نیز در جمع آوری فاضلاب کاربرد دارند البته استفاده این نوع از لوله ها به دلیل مشکلات زیست محیطی و تعمیر و نگهداری پر هزینه رو به انقراض است. همچنین در آبرسانی منازل و اماکن و سیستم های آبرسانی کوچک (لوله کشی یا Plumbing) از لوله های گالوانیزه استفاده می شود. در لوله کشی آب گرم و سرد مصرفی برای اتصال لوله ها به یکدیگر، تغییر جهت دادن لوله ها، انشعاب گیری و یا تبدیل قطر لوله از قطعاتی استفاده می کنیم که آنها را اتصالات می نامند. 

انواع لوله های مورد استفاده در شبکه های آب و فاضلاب

لوله های گالوانیزه

لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند:

1. لوله های فولادی گالوانیزه
2. لوله های آهنی گالوانیزه

این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید معروفند و عموماً بین این دو فرقی گذاشته نمی شود ولی لوله های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر هستند.

لوله های چدنی

جنس این لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ ، شکل و طول لوله، ‌نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستند و اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوند.

لوله های پلاستیکی

لوله های پنج لایه

در تاسیسات لوله کشی ساختمان خوردگی و رسوب در لوله های فلزی خسارات و مشکلاتی را بوجود می آورد . برای حل این مشکل تا کنون تلاشهای زیادی صورت گرفته است. استفاده ازآلیاژهای مختلف با پوشش گوناگون از راه حل هایی است که تا کنون برای افزایش مقاومت فلز در برابر خوردگی به کار رفته است بی آنکه هیچ یک پاسخی قطعی به مشکل بدهند. یکی دیگر از راه هایی که برای پرهیز از مشکلات لوله های فلزی پیشنهاد شده است استفاده از لوله های پلیمری است اما به کارگیری این لوله ها در عمل نشان داده که اگر چه جایگزینی فلز با پلاستیک مسله خوردگی و پوسیدگی لوله را حل می کند اما مشکلات دیگری را باعث می شود که پیش از آن وجود نداشت از جمله نفوذ اکسیژن، محدودیت در تحمل فشار یا دمای بالا، ضریب انبساط زیاد و ...در این شرایط گروهی از دانشمندان به تلفیق فلز و پلیمر توجه کردند. به عنوان مثال سوپر پایپ نقطه اوج همین تکنولوژی است. تلفیقی هوشمندانه که حاصل آن لوله ای است پنج لایه شامل یک لوله آلومینیومی، دو لایه پلیمر و دو لایه چسب مخصوص – که مقاومت در برابر خوردگی، زنگ زدگی، رسوب و پوسیدگی را از لوله های پلیمری و توان تحمل حرارت مداوم، فشار بالا و نفوذ ناپذیری را از لوله های فلزی به ارث برده است. سوپر پایپ آخرین دستاورد تکنولوژی است هک برای تمام تاسیسات ساختمان قابل استفاده است و حتی در بدترین شرایط صد سال عمر می کند.

انواع لوله های پلاستیکی

لوله های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوند عبارتند از :

1. لوله های پلاستیکی پی وی سی
2. لوله های پلاستیکی PE
3. لوله های پلاستیک ABS
4. لوله های پلاستیک PP
5. لوله های پلاستیکی CPVC

مزایای استفاده از لوله هایPVC

1. اتصال لوله و قطعات آن بسیار آسانتر و سریعتر از سایر لوله ها انجام می شود
2. در نصب روکار احتیاجی به رنگ آمیزی ندارند
3. دارای وزن سبک هستند و به راحتی در بین سقف کاذب و مکان هایی که دسترسی بدان مشکل است نصب می شود
4. در مقایسه با لوله های دیگر قطر خارجی کمتری داشته و به راحتی در داخل دیوار جاسازی و اجرا می شود
5. در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردار هستند.

   معایب استفاده از لوله های PVC

   1. لوله های پی وی سی خشک در برابر سرما بسیار حساس و شکننده می باشند
   2. لوله های پی وی سی در برابر حرارت زیاد فرم و استحکام خود را از دست می دهند
   3. به علت قدرت مقاومت کم جداره این نوع لوله ها بایستی از فنر لوله بازکنی برای گرفتگی مجرای لوله ها استفاده نمود
   4. در برار نیروهای خارجی دارای مقاومت کمتری هستند

   نکته اول: لوله های فاضلاب PVC از نوع خشک در دو نوع فشار ضعیف به رنگ خاکستری و متمایل به آبی و فشار قوی به رنگ خاکستری روشن تولید می شوند. کاربرد لوله های PVC فشار ضعیف در لوله کشی تهویه آب باران و اتصال برای آب باران بالکنها و لوله های اتصالی توالت ها است اما کاربرد لوله های PVC فشار قوی در سیستمهای فاضلاب ساختمان به عنوان لوله های عمودی و جمع آوری کننده و لوله تخلیه اصلی فاضلاب است.

   نکته دوم:‌ اتصال لوله های PVC بر حسب نوع لوله و اتصالات به روش های مختلف انجام می شود که نوع اتصال چسبی متداولتر است .

   نکته سوم: اتصال حداقل به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به هیچ وجه نبایستی حرکت داده شود تا سفت گردد.

   مزایای استفاده از لوله های PE

   1. نوع اول: داشتن چگالی، مقاومت حرارتی پایین و قابلیت انعطاف خوب از مزایای این نوع می باشد .
   2. نوع دوم: دارای چگالی متوسط و اندکی سخت تر از نوع اول هستند و در دمای بالا مقاومتشان بیشتر بوده و قابلیت انبساط بهتری دارند .
   3. نوع سوم: بسیار سنگین تر از نوع قبلی و چگالی بیشتری دارند و برترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت – قابلیت انبساط- درجه سختی – ضریب زبری را دارا هستند و از این رو کاربرد وسیعی در گازرسانی و آبرسانی دارند .

   نکته اول: اتصال لوله های PE به روشهای مختلف دنده ای – فلنچی – بستی – اورینگی و نر و مادگی با روش اتصال جوش حرارتی و جوش سر به سر انجام می شود.

   نکته دوم: اتصال دنده ای در مورد کلیه لوله های پلاستیکی سنگین و ۴ اینچ به پایین قابل اجرا است .

   مزایای استفاده از لوله های PB

   1. لوله پلی بوتیلن در برابر خوردگی ، یخ زدگی ، زنگ زدگی ، خاکهای اسیدی و رسوب گرفتگی مقاوم است
   2. این لوله هنگام انجماد ترک نمی خورد
   3. در دمای ۸۲ درجه سانتی گراد فشار ۵/۶ اتمسفر را تحمل می کند .

   لوله های سوپر پایپ

   یک لوله آلومینیمی با جوش طولی اولتراسونیک،‌ بدنه اصلی سوپر پایپ را تشکیل می دهد. این لایه فلزی مقاومت در برابر فشار، حرارت و نفوذ اکسیژن را تامین می کند. در لایه های داخلی و بیرونی سوپر پایپ به جای پلی اتیلن مشبک (PEX) از پلیمر جدید PEOC استفاده می شود که عمر این پلیمر در شرایط سخت کاری و در فشار و دمای بالا حتی با ضریب اطمینان ۵/۲ بیش از ۴۰۰ سال است. لایه های فلزی و پلیمر طی فرآیندی توسط دو لایه چسب مخصوص با هم تلفیق می شوند.

   مزایای لوله های پنج لایه

   1. زنگ نمی زند، رسوب نمی گیرد و هرگز نمی پوسد
   2. به راحتی خم می شود و شکل می پذیرد
   3. نصب آن سریع، آسان و بدون ضایعات می باشد
   4. بسیار سبک و حمل و نقل آن آسان است
   5. عدم امکان نفوذ اکسیژن به لوله و جلویگری از لجن زدگی و تغییر رنگ آب
   6. ضریب انبساط طولی بسیار ناچیز
   7. افت فشار بسیار ناچیز بدلیل هموار بودن سطح داخل لوله
   8. مقاوم در برابر ضربه و مواد شیمیایی
   9. مقاوم در برابر فشار به علت جوش طولی آلومینیوم
   10. در لوله کشی توکار مطمئن و در نصب روکار زیبا است
   11. توان تحمل حرارت مداوم

   لوله گالوانیزه

   لوله های فولادی گالوانیزه

   این نوع لوله ها گاهی برای تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی کوچک به کار برده می شود ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است. جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده درز آن را جوش می دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگی ها در یک وان آبکاری روی اندود (گالوانیزه) می کنند. این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند و کلیه اسیدهایی که برای چدن مضر می باشند فولاد گالوانیزه را هم خراب می کنند.