خاموت چیست؟ بررسی اندازه خاموت ستون و فونداسیون

خاموت چیست؟

میلگردها بر اساس نوع، سایز و کاربرد دسته‌ بندی می‌ شوند. میلگردهای طولی از نوع A2، A3 و A4 هستند و قطرهای 8 تا 32 میلی‌ متر دارند. میلگردهای عرضی نیز از نوع A1 و A2 هستند و قطرهای 6 تا 12 میلی‌متر دارند. به دلیل انعطاف‌ پذیری بالای میلگرد A2، از آن برای تولید خاموت استفاده می‌ شود. خاموت به شکل مستطیل یا مربع (بسته به ابعاد ستون یا تیر) ساخته می‌ شود. نکته قابل توجه این است که اصطلاحا به میلگرد عرضی، «خاموت» گفته می‌ شود.

معرفی انواع خاموت

تا اینجای مطلب در مورد این موضوع که خاموت چیست، صحبت کردیم. در ادامه‌ مطلب با شکل انواع خاموت و روش‌ های استفاده از آن آشنا خواهیم شد. خاموت‌ ها بر اساس نوع خمش، شکل ظاهری و روش تولید، به انواع مختلفی تقسیم می‌ شوند.

• خاموت‌ سنتی
• خاموت‌ مارپیچی
• خاموت‌ معمولی
• خاموت‌ مهندسی
• خاموت‌ ربات
• خاموت‌ سلولار

خاموت سنتی

خاموت سنتی، یکی از مهمترین انواع این محصول است که در ساختمان‌ ها و سازه‌ ها کاربرد دارد. زاویه‌ خم این محصول فولادی، 90 درجه است و ظاهر مربعی به خود می‌ گیرد. روش ساخت خاموت سنتی، به ‌صورت دستی و با استفاده از اهرم است. این نوع خاموت‌ ها از میلگرد آجدار A2 تولید می‌ شوند و معمولا دارای قطرهای 6 تا 12 میلی‌ متر هستند.

خاموت مارپیچی

خاموت مارپیچی، یکی از انواع خاموت‌ هاست که دارای خم مارپیچی بوده و به‌ صورت مکانیکی تولید می‌ شود. این نوع خاموت‌ ها از میلگرد آجدار A2 تولید می‌ شوند و معمولا دارای قطرهای 6 تا 12 میلی‌ متر هستند. این نوع خاموت مزایای زیادی نسبت به خاموت‌ های سنتی یا ساده دارند. ساخت خاموت به دقت زیادی نیاز دارد و عملیات تولید آنها زمان‌ بر نیست.

خاموت سلولار

سلولار، جدیدترین و پیشرفته‌ ترین نوع این محصول بوده و به ‌صورت حلقه‌ های بسته است که بر اساس استاندارد PI_SYSTEM تولید می‌ شود. جالب است بدانید که استفاده از سلولار، باعث استحکام بیشتر در بتن می‌ شود. به نحوی که ضعف کششی میلگرد طولی را هنگام زلزله جبران کرده و از خمش آن‌ ها جلوگیری می‌ کند.

خاموت‌ های سلولار، معمولا به‌ صورت مکانیکی تولید می‌ شوند. برای تولید این نوع خاموت‌ ها، ابتدا میلگرد آجدار A2 را به طول مورد نیاز برش می‌ دهند. سپس، میلگرد را در دستگاه خم‌ کن سلولار قرار می‌ دهند و آن را به شکل حلقه‌ ای خم می‌ک نند. در نهایت، خاموت را از دستگاه خارج می‌ کنند.

خاموت ربات

خاموت ربات، از جمله جدیدترین انواع خاموت‌ هاست که مزایای زیادی نسبت به خاموت‌ های سنتی یا ساده، مارپیچی و سلولار دارند. این نوع خاموت‌ ها از دقت بسیار بالایی برخوردار هستند، عملیات تولید آنها زمان‌بر نیست و قابلیت تولید در ابعاد و اشکال مختلف را دارند.

این محصول، شباهت زیادی به خاموت‌ های مارپیچ دارد و با استفاده از دستگاه CNC ساخته می‌ شود. از تفاوت‌ های این محصول با خاموت مارپیچ، می‌ توان به وجود مربعی در گوشه‌ آن اشاره کرد.

انواع خاموت بر اساس نوع خمش

یکی از مهم‌ ترین طبقه‌ بندی‌ های خاموت‌ ها، بر اساس زاویه خم حلقه آن‌ها است. در این طبقه‌ بندی، دو نوع اصلی خاموت وجود دارد. خاموت بر اساس نوع خمش به دو نوع ساده و مهندسی تقسیم می‌ شود. بر این اساس، اگر زاویه‌ خم میلگرد، 90 درجه باشد، به آن خاموت ساده و در صورتی که زاویه‌ خم میلگرد 45 یا 135 درجه باشد، به آن خاموت مهندسی گفته می‌ شود.

خاموت‌ های ساده، دارای خم 90 درجه هستند؛ این نوع خم، باعث می‌ شود که به‌ صورت مربعی شکل تولید شوند. خاموت‌ های مهندسی، دارای خم 45 یا 135 درجه هستند. این نوع خم، باعث می‌ شود که خاموت‌ ها به‌صورت مثلثی شکل تولید شوند.

این دو محصول در روش تولید نیز متفاوتند؛ خاموت‌ های ساده، معمولا به‌صورت دستی یا با استفاده از دستگاه‌ های دستی تولید می‌ شوند. اما خاموت‌ های مهندسی، معمولا به‌صورت مکانیکی تولید می‌ شوند. در کل، خاموت‌ های مهندسی، از نظر دقت، سرعت تولید و مقاومت و پایداری، برتری دارند. با این حال، هزینه تولید آنها نیز بیشتر است.

کاربرد خاموت در ستون

خاموت‌ ها، المان‌ های مهمی در سازه‌ های بتن آرمه هستند که نقش بسیار مهمی در افزایش مقاومت و شکل‌ پذیری ستون‌ ها ایفا می‌ کنند. خاموت‌ ها با ایجاد یک شبکه فولادی در اطراف میلگردهای طولی، مانع از گسترش ترک‌ های برشی در بتن شده و مقاومت برشی ستون را به طور قابل توجهی افزایش می‌ دهند. همچنین خاموت‌ ها میلگردهای طولی را در جای خود محکم نگه داشته و از کمانش آن‌ ها تحت بارهای فشاری جلوگیری می‌ کنند. این امر باعث افزایش مقاومت فشاری ستون می‌ شود.

با استفاده از خاموت، ستون‌ ها قادرند تغییر شکل‌ های بیشتری را تحمل کنند، بدون اینکه دچار شکست ناگهانی شوند. این ویژگی، به ویژه در مناطق زلزله‌ خیز، بسیار مهم است. خاموت‌ ها به عنوان یک لایه محافظتی برای میلگردهای طولی عمل کرده و از خوردگی آن‌ ها جلوگیری می‌ کنند. این امر باعث افزایش دوام سازه می‌ شود.

کاربرد خاموت در فونداسیون

انواع خاموت فونداسیون نیز مانند سایر اعضای سازه‌ای بتنی، نقش بسیار مهمی دارند. استفاده از خاموت در فونداسیون به دلایل زیر ضروری است:

• مقاومت در برابر نیروهای جانبی: فونداسیون‌ ها اغلب در معرض نیروهای جانبی مانند زلزله قرار می‌ گیرند. خاموت‌ ها با ایجاد یک شبکه فولادی در اطراف میلگردهای طولی، مقاومت برشی فونداسیون را افزایش داده و از تخریب آن در اثر این نیروها جلوگیری می‌ کنند.
• کنترل ترک‌ خوردگی: خاموت‌ ها با محدود کردن گسترش ترک‌ ها در بتن، از آسیب دیدن سازه در اثر نیروهای برشی جلوگیری می‌ کنند.
• جلوگیری از کمانش: خاموت‌ ها با مهار میلگردهای طولی، از کمانش آن‌ ها تحت بارهای فشاری جلوگیری می‌ کنند. این امر باعث افزایش مقاومت فشاری فونداسیون می‌ شود.
• توزیع یکنواخت تنش‌ ها: خاموت‌ ها با توزیع یکنواخت تنش‌ ها در مقطع فونداسیون، از تمرکز تنش در نقاط خاصی جلوگیری می‌ کنند.

مقررات ملی ساختمان در رابطه با استفاده از خاموت

تا به اینجا در مورد این موضوع که خاموت چیست صحبت کردیم. اکنون به بررسی مقررات ملی ساختمان، مبحث نهم می پردازیم. موضوعات اصلی مبحث نهم مقررات ملی ساختمان عبارتند از:

طرح و اجرای ساختمان‌ های بتن آرمه

طول ناحیه‌ بحرانی نباید از مقادیر زیر، کمتر باشد:

• یک‌ ششم ارتفاع آزاد ستون
• ضلع بزرگ‌ تر مقطع مستطیلی ستون
• قطر ستون
• 450 میلی‌ متر

فاصله‌ ها در ناحیه بحرانی

در صورتی که خاموت از نوع بسته باشد، اندازه آن نباید از مقادیر زیر، کمتر باشد:

• 24 برابر قطر خاموت
• 300 میلی‌متر
• 8 برابر قطر کوچک‌ ترین میلگرد طولی ستون
• نصف کوچک‌ ترین ضلع مقطع ستون

فاصله‌ خاموت‌ ها در دیگر نقاط اعضای فشاری، نباید از موارد زیر، بیشتر باشد:

• 36 برابر قطر  سایز میلگرد خاموت
• 12 برابر قطر کوچک‌ ترین میلگرد طولی
• 250 میلی‌ متر
• کوچک‌ ترین بعد عضو فشاری