آزبست چیست و چرا خطرناک است؟
آزبست چیست و چه کاربردی دارد؟
آزبست در اصل به تعدادی از کانی ها گفته می شود که سیلیکات های آن طی فرآیند هایی، هیدراته می شوند. این محصول از مولکول های درشت و غول پیکر یک بُعدی ساخته شده که در کنار هم جای گرفته اند. شش نوع آزبست وجود دارد که عبارتند از:
- آنتوتیلیت: این نوع آزبست در سنگ های دگرگونی و آذرین یافت می شود.
- کروسیدولیت: این نوع آزبست در سنگ های آذرین یافت می شود.
- آموزیت: این نوع آزبست در سنگ های دگرگونی یافت می شود.
- ترمولیت: این نوع آزبست در سنگ های دگرگونی و آذرین یافت می شود.
- اکتینولیت: این نوع آزبست در سنگ های دگرگونی و آذرین یافت می شود.
- کریزوتیل: این نوع آزبست در سنگ های سرپانتینی یافت می شود.
کاربرد آزبست در ساختمان
آزبست به دلیل اینکه ماده ای نسبتا ارزان قیمت است، کاربردهای گسترده ای در صنایع دارد. معمولا از این محصول در کارهای عمرانی استفاده می شود. آزبست که به عنوان پنبه نسوز نیز شناخته می شود، یک ماده معدنی طبیعی است که به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، آتش و مواد شیمیایی، در گذشته به طور گسترده در صنایعی مانند نساجی، درزگیر، تخته های آزبستی، اتومبیل سازی و… استفاده می شود.
برخی از کاربردهای رایج آزبست در ساختمان عبارتند از:
- به عنوان عایق حرارتی و صوتی در دیوار، سقف و کف
- پوشش های ضد حریق، دودکش ها، درب های ضد حریق و سایر مصالح نسوز
- انتقال آب، فاضلاب و سایر مایعات در لوله ها و مخازن
- پوشش سقف ها و سطوح خارجی ساختمان ها
- در برخی از چسب ها، درزگیرها و پوشش ها به عنوان تقویت کننده و پرکننده
- و…
انواع محصولات آزبستی
ذرات آزبست بسیار ریز و غیرقابل رویت هستند، حتی در هنگام تنفس به اعماق ریه نفوذ می کنند و برای همیشه در آن‌جا می مانند؛ به همین دلیل بسیاری از افرادی که در صنایع مختلف با این ماده سروکار دارند، ممکن است به سرطان ریه و بسیاری از بیماری های ریوی دیگر مبتلا شوند. مهم ترین فرآورده های آزبستی در دسته های زیر قرار می گیرند.
- محصولات آزبستی سیمانی: لوله آزبست سیمانی، ناودانی و صفحات ایرانیت
- جامه های نسوز: لباس، جلیقه، نمدها و دیگر مواد نسوز
- کاغذهای آزبستی: پوشش لوله ها و عایق های الکتریکی
- مواد مالشی و حرارتی: صفحه کلاچ، لنت ترمز و انواع واشر
- به عنوان ماده پرکننده: در آسفالت، رنگ شیمیایی، کاشی و پلاستیک
این ماده در ساختمان سازی به شکل ورقه های تخت یا صفحه ای استفاده می شود که جهت پوشش سقف یا به عنوان سقف کاذب، آجرهای آزبست سیمان، لوله های انتقال مایع با فشار بالا و ورقه های کف پوش ساختمان به کار می رود.
همانطور که گفته شد، این ماده غیرقابل احتراق، عایق حرارت و الکتریسیته خوبی است و باعث افزایش جذب سیمان می شود. به هراندازه که طول الیاف آزبست بیشتر باشد، مقاومت این محصول بالاتر و کیفیت آن هم بیشتر می شود.
در نتیجه ورق سیاه و ورق گالوانیزه مورد نظر مقاومت بیشتری خواهد داشت و قیمت این محصول هم بیشتر می شود. میزان الیاف آزبستی در صنایع مختلف 10 تا 16 درصد و عمده این الیاف کریزوتیل، آموسیت و کروسیدلیت است.
ویژگی های آزبست چیست؟
آزبست ها دارای ویژگی های مختلفی هستند و به همین دلیل می توان از آن ها در بسیاری از صنایع استفاده کرد. مهم ترین ویژگی های آزبست عباتند از:
- غیرقابل اشتعال
- غیر خورنده
- استحکام کششی بالا
- بی اثر بودن کانی آزبست
آزبست در برابر گرما یا فشار بسیار زیاد، مقاومت بالایی از خود نشان می دهد؛ از همین رو برای صنایعی که با آتش و گرما مستقیم در ارتباط هستند، می‌تواند گزینه ایده آلی باشد. الیاف آزبست در شرایط مرطوب و نمناک زنگ نمی‌زند یا دچار خوردگی نمی‌شود. لوله‌هایی با این جنس که در معرض خاک سنگین و خورنده قرار دارند، هیچ‌گونه فعل و انفعالی از خود نشان نمی دهند.
الیاف آزبست ها از استحکام کششی نسبتا مطلوبی برخوردار هستند. آزبست ها نسبت به مواد شیمیایی بی اثر هستند و در مقابل این مواد نمی توانند واکنشی از خود نشان دهند.
چرا آزبست خطرناک است؟
علت خطرناک بودن آزبست چیست؟ بسیاری از افرادی که مرتبا با این ماده سروکار دارند، دچار عوارض خطرناک و بسیاری از بیماری ها مانند سرطان یا آزبستوز می شوند. بعد از سرب و جیوه، آزبست خطرناک ترین ماده برای سلامتی انسان است. میزان خطرناک بودن این ماده با تغییر روش های استفاده از آن، کاهش پیدا نمی کند؛ بلکه تنها راه حل برای مقابله با آثار سوء آن، حذف کامل استفاده از این محصول در صنایع است.
بهترین راه برای جلوگیری از آزبستوز، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آزبست است. اگر در گذشته در معرض آزبست قرار گرفته اید، باید به طور منظم توسط پزشک معاینه و از نظر علائم بیماری چکاپ شوید.
امروزه استفاده از آزبست ممنوع شده، اما هنوز نیز به صورت غیر قانونی از آن استفاده می شود.
چگونه می توان از خطرات آزبست جلوگیری کرد؟
بهترین کار این است که از این ماده به طور کلی در صنایع مختلف استفاده نشود. اگر در برخی از کاربردها استفاده از آن لازم باشد، باید از دستگاه تصفیه کننده هوا استفاده کنید. این دستگاه ها مجهز به فیلترهایی هستند که آزبست را از محیط حذف می کنند. با عبور هوا از این فیلترها، ذرات معلق به دام می افتند و حذف می شوند.
در صنایع ساختمانی هم می توانید از پلی وینیل، پلی پروپلین، الیاف طبیعی سلولزی، بامبو، سیسال در تولید ورق های سیمانی استفاده کنید. به جای استفاده از لوله های چدنی که از آزبست تولید می شوند، شما می توانید از لوله سیمانی تقویت شده با فولاد و پلی‌استر استفاده کنید.
آزبست اولین بار برای آبکاری سرامیک در دوره پارینه سنگی استفاده شد. بسیاری از وسائلی که در گذشته از این ماده تهیه می شدند، در فنلاند، روسیه، نروژ و سوئد دیده شده است. این مواد به دلیل تولید الیاف ریز و نفوذ آنها در ریه، باعث ایجاد بسیاری از بیماری ها از جمله آسم می شوند. در گذشته استفاده از این محصول در صنعت ساختمان سازی بسیار پر کاربرد بود؛ در حالی که امروزه به دلیل عوارضی که دارد، استفاده از آن به حداقل رسیده است.